Zespół tapiserii „Apokalipsa z Angers”  to jeden z najstarszych, największych i najpiękniejszych zabytków średniowiecznego tkactwa gobelinowego. Tapiseriami nazywa się dawne tkaniny dekoracyjne, wykonane techniką gobelinową.

W XIV wieku w Europie dokonał się wielki rozwój sztuki tapiserii. Przodowały w tej dziedzinie Francja i Niderlandy, powstawały tam wielkie centra tkackie. Ogromnych rozmiarów „tkane obrazy” były wówczas wysoko cenione. Wykonywano całe cykle wielkoformatowych tkanin, bardzo drogie, wymagające kilku lat pracy. Była to sztuka luksusowa – zamawiali je królowie, arystokracja, dostojnicy kościelni. Niektórzy z nich posiadali zbiory liczące setki takich tkanin. Stanowiły wyjątkową ozdobę zamków czy kościołów, służyły jako oprawa dworskich uroczystości, w zimie zabezpieczały też przed chłodem. Traktowano je jak „ruchome freski”, zabierano ze sobą przenosząc się z jednego zamku do drugiego czy na wojenne wyprawy, ofiarowywano jako cenne podarunki.

Gobeliny z Angers tkano przez 9 lat (od 1373 do1382 r.) na zamówienie Ludwika I księcia Anjou, brata króla francuskiego Karola V Mądrego. Liczą około 6 metrów wysokości, a ich łączna długość pierwotnie wynosiła 140 metrów!  Obecnie pozostało 106 metrów. Cały cykl składał sie z 90 scen, do naszych czasów przetrwało prawie 70.

„Tapisserie de l'apocalypse” autorstwa Kimon Berlin, user:Gribeco - Praca własna. Licencja CC BY-SA 3.0 na podstawie Wikimedia Commons.
„Tapisserie de l’apocalypse” autorstwa Kimon Berlin, user:Gribeco – Praca własna. Licencja CC BY-SA 3.0 na podstawie Wikimedia Commons.

Wykonane zostały w warsztacie tkackim należącym do Nicolasa Bataille’a, znanego paryskiego przedsiębiorcy tkackiego, zaopatrującego w tkaniny dwór królewski i dwory książęce. Inspiracją dla formy i treści tych gobelinów było malarstwo miniatorskie, tu powiększone do monumentalnych rozmiarów. Kartony (czyli projekty w skali 1:1) przygotował Hannequin z Brugii, słynny wówczas nadworny malarz miniaturzysta.

„L'aigle de malheur” autorstwa Kimon Berlin, user:Gribeco - Praca własna. Licencja CC BY-SA 3.0 na podstawie Wikimedia Commons.
„L’aigle de malheur” autorstwa Kimon Berlin, user:Gribeco – Praca własna. Licencja CC BY-SA 3.0 na podstawie Wikimedia Commons.

Cykl jest ilustracją scen z Apokalipsy św. Jana. Był to temat bardzo popularny w średniowiecznej sztuce. Tkaniny z Angers doskonale obrazują, jak wtedy wyobrażano sobie świat nadprzyrodzony.
Sposób przedstawienia postaci, pejzażu, motywów roślinnych jest zbliżony stylistycznie do ilustracji z rękopisów.

„Angers- Apocalypse (8)” autorstwa Remi Jouan – Photo taken by Remi Jouan. Licencja CC BY-SA 3.0 na podstawie Wikimedia Commons.

Tła poszczególnych pól, w kolorze niebieskim oraz czerwonym, ułożone są naprzemiennie. Kontrastują z nimi jasne elementy postaci, architektury, elementów krajobrazu. Gama barwna jest ograniczona do 15 kolorów, użyto też złotych i srebrnych nici. Niektóre płaszczyzny tła są jednolite, na innych widzimy dekoracyjne ornamenty geometryczne lub bardzo charakterystyczny dla średniowiecznych tapiserii roślinny motyw „mille fleurs” (fr. tysiąc kwiatów).

„La nouvelle Jérusalem” autorstwa Kimon Berlin, user:Gribeco – own work, based on public domain tapestry (14th century). Licencja CC BY-SA 3.0 na podstawie Wikimedia Commons.
„La nouvelle Jérusalem” autorstwa Kimon Berlin, user:Gribeco – own work, based on public domain tapestry (14th century). Licencja CC BY-SA 3.0 na podstawie Wikimedia Commons.

Nie wiadomo dziś jakie było pierwotne przeznaczenie zamówionych przez księcia Ludwika I tapiserii. Istnieje informacja, że podczas ślubu jego syna, Ludwika II Anjou z Joanną d’Aragon, zdobiły dziedziniec pałacu arcybiskupiego. W 1480 roku zawieszono je we wnętrzu katedry w Angers.

W okresie rewolucji francuskiej zostały zrabowane. Używane ich wtedy do takich celów jak na przykład ocieplenie wnętrza stajni czy ochrony miejskich sadów pomarańczowych przed mrozem.

„Angers- Apocalypse (9)” autorstwa Remi Jouan – Photo taken by Remi Jouan. Licencja CC BY-SA 3.0 na podstawie Wikimedia Commons.
„Angers- Apocalypse (9)” autorstwa Remi Jouan – Photo taken by Remi Jouan. Licencja CC BY-SA 3.0 na podstawie Wikimedia Commons.

Mimo zawirowań dziejowych większość tkanin stanowiących „Apokalipsę” ocalała i przetrwała do naszych czasów. W 1848 roku złączono je z powrotem w cykl, w 1870 znalazły się znowu w katedrze w Angers. Obecnie są odrestaurowane i wyeksponowane w Zamku Angers na d Loarą, gdzie mieści się Musee de Tapisserie.

„Chateau angers" autorstwa Nicolas Grandjean - Praca własna. Licencja CC BY-SA 3.0 na podstawie Wikimedia Commons.
„Chateau angers” autorstwa Nicolas Grandjean – Praca własna. Licencja CC BY-SA 3.0 na podstawie Wikimedia Commons.